Dolina Strumy to ciekawy zakątek podległy geograficznie pod Macedonię, Grecję i Bułgarię. Znajduje się tam wiele interesujących obiektów historycznych oraz kurorty przyciągające zimą i latem miłośników gór. Niewątpliwą jedną z zalet jest już jest samo podróżowanie po regionie, pełne efektownych widoków i niespodzianek w postaci zadziwiających form skalnych. Region położony w południowo-zachodniej Bułgarii graniczy od wschodu z górami Pirin i Riła, z którymi związany jest wspólną historią, natomiast na zachodzie sąsiaduje z Serbią i Macedonią.

Rzeka Struma biorąca swój początek na południowych stokach masywu Witoszy, płynie przez Rodopy, przecina miasto Pernik, po czym dociera do Błagojewgradu i tworzy między innymi widowiskowy Przełom Zemenski. Na rzece powstało mnóstwo jezior, przy których usytuowane są uzdrowiska, a w całej okolicy swój początek biorą setki turystycznych szlaków prowadzących między innymi do zabytkowych monastyrów.

Historia Doliny Strumy po części odnosi się do dziejów Królestwa Macedonii, w którym ludność posługiwała się językiem greckim. Na ziemiach tych władzę sprawowali Filip II Macedoński i jego syn Aleksander III Macedoński, a później panowanie nad Macedonią przejął Filip V, który sprzymierzył się z Hannibalem i doprowadził do wojny z Rzymem. Konsekwencją konfliktu było wejście prowincji w skład cesarstwa zachodnio-rzymskiego. Na terenach dawnej Macedonii osiedlili się w wieku VI Słowianie, a kilka stuleci później, w wieku XIII, sprowadzili się Serbowie, którzy z kolei przegrali bitwę na Kosowym Polu (1389 r.) z wojskami osmańskimi. Sytuacja administracyjna regionu wyjaśniła się dopiero w 1912 r., kiedy Turcja została wyparta przez połączone siły bułgarskie, greckie, serbskie i czarnogórskie, po czym tzw. Macedonia Piryńska wraz zDoliną Strumy przypadły Bułgarii.

Jednym z największych miast w regionie jest Pernik, ważny ośrodek przemysłowy i górniczy słynący z Międzynarodowego Festiwalu Maskarady i Przebierańców.  W Kotlinie Pernickiej osady ludzkie istniały już od starożytności, przebiegały tamtędy szlaki handlowe, budowano warownie, a Macedończycy strategiczną trasą wybrali się na podbój świata. Przez okoliczne ziemie przewinęli się także Celtowie, Rzymianie i Goci, a Słowianie zaczęli budować pierwsze świątynie. Od jednego z bóstw, Peruna, miasto wzięło swoją nazwę, natomiast szybki rozwój zapewniło odkrycie złóż węgla brunatnego, co w konsekwencji doprowadziło do połącznie kolejowego z Sofią i wzrostu znaczenia gospodarczego. Chociaż Pernik kojarzy się głównie z miastem przemysłowym, warto poświęcić chociaż chwilę na zobaczenie najważniejszych miejsc. Są to przykładowo pozostałości twierdzy Kraka z ładnymi widokami na okolicę, gdzie odrestaurowano część murów zbudowanych przez Bułgarów w XI w., oraz resztki świątyni Eskulapa, która istniała tam około IV stulecia. Wybierając się na spacer warto pamiętać o pomniku Krakry Perniszkiego – zarządcy, który w XI w. dzielnie bronił miasta przed Bizantyjczykami, Muzeum Górnictwa z ekspozycjami w podziemnych sztolniach i Muzeum Historycznym związanym z dziejami miasta. Spośród pozostałych budowli wyróżnia się cerkiew św. Iwana Rylskiego ozdobiona freskami z lat czterdziestych XX wieku. Turyści odwiedzają miasto najczęściej w styczniu, w trakcie trwania zadziwiającego festiwalu będącego swoistym przeglądem obyczajów związanych z przebieraniem się i oryginalnymi maskami. Pernik staje się wtedy jednym wielkim widowiskiem, pełnym przebierańców, koncertów i imprez kulturalnych.

Bułgarska kuchnia ma swoje tradycje zakorzenione w starożytności i można w niej zauważyć podobieństwa z kuchnią grecką, macedońską czy turecką, stąd tak wiele wspaniałych potraw na bułgarskich stołach. Smaku dodaje fakt, że Bułgarzy czerpiąc z tatarskich tradycji posługują się w przyrządzaniu jedzenia glinianymi naczyniami, które powoli ogrzewają potrawy nadając im niezwykłego smaku i aromatu. Dania mączne nie występują zbyt często, gotowanie ciasta nie należy też do tradycji, a główne potrawy nie mają słodkiego smaku. Prawie do wszystkich dań podawany jest chleb, do tradycji należy łamanie go i układanie na serwetce, a nie trzymanie w ręku. Kelnerzy mają w zwyczaju pytać o ilość chleba czy bułek podawanych do obiadu, ale należy pamiętać, że za taką usługę płaci się osobno.

W Bułgarii śniadania spożywa się raczej w drodze do pracy, można je kupić w specjalnych budkach, dużą popularnością cieszą się też cukiernie i kawiarnie, gdzie można zatrzymać się na kwaśne mleko z cukrem lub filiżankę kawy. Obiady jada się w restauracjach urządzonych w stylu ludowym, tak zwanych mehana. Dania składają się przeważnie z przystawki, którą jest najczęściej jakaś sałatka, zupy, innej w zależności od pory roku (może to być np.: tarator czy pileszka – rosół) i dania głównego kiufteta w sosie z ryżem, jarzynami i chlebem. Do popularnych deserów należą: pałaczinka (naleśnik nadziewany miodem i orzechami), baklava (słodkie ciasto z potłuczonymi orzechami w środku), kifła (rogal z marmoladą), mekica (rodzaj pączków) czy krem karameł (świeże mleko z wanilią i karmelem). Na kolację składa się spokojny posiłek konsumowany z rodziną lub przyjaciółmi. Najczęściej są to dania z rusztu zwane scara: kebabczeta (mięso mielone baranie, wieprzowe lub cielęce), meszena skara (grillowane krążki surowego bakłażana z przyprawami podawane z sosem jogurtowo-czosnkowym), sziszczeta (szaszłyki), które są podawane z pieczonymi ziemniakami, ryżem oraz kapustą. Syty posiłek najlepiej popić winem lub domową rakiją.

Popularne potrawy:

Kioopołu – przystawka z bakłażanów podawana na zimno.

Szopska sałatka – sławna bałkańska przystawka z pomidorów, ogórków, cebuli, papryki, pietruszki z owczym, startym serem.

Sneżanka – kwaśne mleko z pokrojonymi ogórkami, czosnkiem i orzechami włoskimi.

Bob czorba – zupa fasolowa.

Szkembe czorba – flaczki wieprzowe lub cielęce.

Tarator – chłodnik podawany w upały, w którego skład wchodzi ogórek, kwaśne mleko, koper i czosnek wymieszane z wodą.

Tetewenska sałamura – zupa rybna polecana wszystkim, którzy przedobrzyli z alkoholem, gdyż jest ostra, kwaśna i słona.

Ser po szopsku – słony ser zapiekany z jajkiem w glinianym naczyniu.

Syrmi po trojańsku – gołąbki w liściach winogron.

Czomlek – rodzaj gulaszu z mięsa cielęcego, jagnięcego lub wieprzowego.

Kebabczeta – kotleciki z mielonego mięsa z rusztu.

Kiufteta – podobne do polskich sznycli z tłustego, wieprzowego mielonego mięsa ze słoniną i cebulą.

Musaka – zapiekanka z mięsa i warzyw.

Najważniejsze produkty królujące na bułgarskich stołach to sirene – biały, słony ser owczy, krowi lub bawoli, kiseło mliako – powstaje z krowiego mleka przy użyciu specjalnych bakterii oraz czubrica – gatunek przyprawy występujący na terenie całego kraju. Zioła są stałym dodatkiem do potraw, a najczęściej są to cząber, pietruszka, koper, mięta, papryka i bazylia. Za narodowe napoje uchodzą boza – sfermentowany napój z prosa i ajran – napój bezalkoholowy z kwaśnego mleka.

Wpływ na kuchnię mają również pory roku, gdyż latem w Bułgarii podaje się lekką jagnięcinę i cielęcinę, drób oraz dania jarskie, natomiast w zimie królują ciężkie zupy czorby i potrawy z wieprzowiny (popularna w tym okresie jest turszija – sałatka przyrządzona z marynowanych warzyw), a jesień to czas na warzywa i owoce.

Turyści, którzy są ciekawi jaki wpływ na kuchnię bułgarską miała Turcja mogą spróbować ciasto z serem, które w Serbii i Chorwacji nazywa się burek, a po bułgarsku banica sys sirene.

Znane są także takie potrawy jak: brużdżanska pita (mięso w opiekanym chlebie), rodopskie czewerme (jagnięcina), trackie katami oraz małże i zupa rybna z nadmorskiego kurortu Sozopoł. W rejonach nadmorskich jada się dużo ryb, najczęściej są to jesiotr i makrela.

Na ulicach bardzo często można spotkać stragany na których sprzedaje się orzechy i kasztany w papierowych torebkach oraz gewreci – obwarzanki, kukurydzę z grilla i racuchy – mekici.

Zamawiając potrawy w restauracjach należy zwrócić uwagę na wagę podawaną w gramach, żeby nie przedobrzyć z zamówioną porcją, a jedzenie na ogół nie jest gorące tylko ciepłe.

Smaczne jedzenie wymaga dobrze dobranych trunków, a tych w Bułgarii nie brakuje. Wina czerwone podawane są głównie do potraw z wołowiny i wieprzowiny, natomiast białe do cielęciny, drobiu, ryb, a półsłodkie z powodzeniem pasują do deserów i owoców. W Bułgarii jest wiele winnic, które zaopatrują lokalny rynek. Turyści powinni spróbować win czerwonych: Mawrud, Gymza, Trakija, Merło, Kadarka, Mełnik, Magareszko czy Pamid. Warto spróbować też Osmarski Pelin, wino o przyjemnym, łagodnym smaku, do którego dodaje się piołun. Oryginalnym prezentem przywiezionym z wyprawy może być wino Mecza Kryw – „niedźwiedzia krew”, które produkowane jest ze zmieszanych winogron cabarnet sauvignon i merlot, ma bogaty aromat i słodkawy smak oraz rubinową barwę. Za najlepsze białe wina uchodzą: Karłowski Misket, Damianica, Tamianka, Iskra i Keracuda. Dobrym smakiem cieszą się wina musujące takie jak Ljaskowec i Magura Cave. Winnice, w których można degustować te wspaniałe trunki znajdują się w okolicach Burges, Pomorie i Warny.

Będąc w Bułgarii warto spróbować alkoholi nieco mocniejszych, takich jak rakija – wysokoprocentowy napój przygotowany z oddestylowanego wina czy koniaku. Rakiję pije się przeważnie jako aperitif przed podaniem głównego dania. Popularnością cieszy się też śliwowica (np.: takie odmiany jak Tetewenska i Trojanska sliwowa rakija) przyrządzana ze śliwek, natomiast sama rakija powstaje również z moreli, fig, a nawet z płatków róży. Popularne koniaki to Pliska i Słynczew Briag. W lokalnej restauracji warto poprosić o kieliszek anyżówki zwanej mastyka, która przez Bułgarów przepijana jest taratorem. Piwosze znajdą też coś dla siebie, gdyż w Bułgarii prym wiodą takie piwa jak Astika, Zagorka czy Kamenica.

Bułgaria jest krajem wielonarodowościowym, którego największą grupę stanowią Bułgarzy, a znaczna część społeczeństwa to Turcy, natomiast język bułgarski należy do rodziny języków słowiańskich. Dominująca religia to prawosławie, a niewielki odsetek społeczeństwa stanowią też muzułmanie.

Bułgarzy są bardzo gościnni i życzliwi. Każdy nawet niezapowiedziany gość witany jest z wylewnością i zapraszany do domu. W porze posiłku prosi się go do wspólnego stołu, nie powinno się wtedy odmawiać bo jest to źle przyjmowane. Przyrządzenie posiłków jest pewnego rodzaju rytuałem, który trwa bardzo długo i warto się załapać na jego ceremonię, gdyż zanim dojedzie do spożycia właściwego posiłku pije się rakiję oraz zajada szopską sałatkę.

Bułgarzy chętnie obchodzą takie uroczystości jak chrzest, pierwsze kroki dziecka, urodziny i imieniny, a z okazji największych świąt wyrabiany jest z ciasta specjalny chleb, towarzyszą temu zwyczajowi tradycyjne pieśni. Warto obejrzeć bułgarski ślub, na który można trafić w trakcie posiłku w ludowej restauracji mehana.

Jednym z ciekawych zwyczajów jest taniec w maskach zwany kukeri, który pochodzi z pogańskiej tradycji i związany jest z przyjściem wiosny. Mężczyźni podczas tego tańca zakładają złowrogie maski i groźnie wyglądające stroje odstraszające duchy powodujące klęski przyszłych zbiorów.

Jeżeli chodzi o gesty, z których słyną Bułgarzy to mogą występować pewne różnice, na które warto zwrócić uwagę. Bułgarzy na „tak” kręcą głową podobnie jak Polacy, gdy się z czymś zgadzają, natomiast na „nie” gwałtownie unoszą brodę do góry dając tym samym sygnał rozmówcy, że się z czymś nie zgadzają.

W Bułgarii  napiwki daje się bagażowym, taksówkarzom i kelnerom, natomiast jeśli jesteśmy zadowoleni z obsługi podczas posiłku, przyjmuje się, że 10-15% jest wystarczającą kwotą na napiwek. Przy płaceniu dużymi nominałami, nie mówi się dziękuję, gdyż kelner zatrzyma wtedy gotówkę dla siebie, a jeśli nic nie powiemy, odniesie resztę na stół. Taksówkarzom i osobom serwującym kawę przy zapłacie najlepiej zaokrąglić kwotę.

Palenie jest w Bułgarii powszechne, ale zarządzenia władz stawiają kawiarniom i restauracjom wymóg wygospodarowania specjalnych pomieszczeń dla niepalących, a zdarza się, że kelnerki i tak przynoszą do każdego stolika popielniczki, więc mimo wszystko trzeba zwracać uwagę, gdzie się siada.

Zabierając się za picie alkoholu z Bułgarami warto zapamiętać powiedzenia Nazdrawe! - popularne „Na zdrowie!”, które jako toast należy wymówić na początku biesiady, gdyż czynność ta uważana jest za małą ceremonię. Odwiedzając zapoznanych Bułgarów powinniśmy wziąć dla nich jakiś prezent, np.: butelkę wina czy kwiaty. W bukiecie powinna być nieparzysta ilość kwiatów, gdyż  tradycja mówi, że parzystą ilość przynosi się na pogrzeby.

Bułgarzy zarabiają stosunkowo mniej od obywateli innych krajów, więc przy stole lepiej nie poruszać tematów związanych z cenami czy zarobkami.

W Bułgarii zakazane jest fotografowanie i filmowanie obiektów wojskowych. Należy także pamiętać o pozwoleniach fotografowania świątyń.

Najbardziej znane tradycje ludowe to Dzień Winiarza - Trifon Zarezan, obchodzony w pierwszej połowie lutego, kiedy to przycina się winną latorośl i spryskuje pędy winem, a w winnicach śpiewa się pieśni i tańczy wokół pól wybierając jednocześnie Winnego Króla, który ostatecznie udekorowany jest koroną splecioną z gałązek winnych. Znana też jest Martenica, kiedy pierwszego marca wszyscy obdarowują się małymi zawiniątkami z czerwonej i białej wełny, do których przywiązuje się srebrną monetę. Na północnym wybrzeżu gospodynie narzucają na drzewa owocowe czerwoną płachtę lub rozrzucają na polach czerwoną wełnę. Ma to zapewnić urodzaj, natomiast pasterze na szyjach swoich zwierząt zawiązują białe i czerwone nitki. Ciekawym zwyczajem religijnym jest Nestinari, czyli tańczenie na rozgrzanych węglach, które ma wypędzić choroby, a przynieść zdrowie i płodność. Przedstawienia takie prezentowane są turystom w nadmorskiej Albenie i Nesebyrze.

Dolina Strumy jest górskim regionem idealnie nadającym się na wiosenne i jesienne wędrówki malowniczymi trasami przygotowanymi w okolicznych górach. Swojej pasji będą się tam mogli oddać również miłośnicy kolarstwa górskiego i jazdy konnej, a także spokojnego zwiedzania zabytków z minionych epok. W pobliskie góry Pirin, Riła i Rodopy wybierają się także entuzjaści białego szaleństwa, dla których najbardziej znane kurorty przygotowują co roku bazę noclegowo-rekreacyjną.

Zemen – chociaż miasto nie oferuje turystom zbyt wielu atrakcji, w jego pobliżu znajduje się słynny monastyr Zemenski z klasztorną cerkwią św. Jana Ewangelisty, należącą do jednych z najbardziej oryginalnych zabytków w Bułgarii. Urok świątyni polega na jej odmienności w porównaniu z typowymi budowlami średniowiecznymi, wzniesionymi przeważnie w stylu bizantyjskim. Kamienna świątynia zbudowana między XIII a XIV wiekiem na planie kwadratu, charakteryzuje się cylindryczną kopułą  zwieńczoną bębnem wspartym na kolumnach. Wewnątrz wzrok przyciągają doskonale zachowane malowidła ścienne prezentujące styl macedońskiej szkoły artystycznej, realistycznie przedstawiające postaci niebiblijne i sceny Męki Pańskiej. Nieco laicki charakter klasztoru sprawia, że jest tym bardziej ciekawy, wyjątkowy i godny odwiedzenia. Poza tym w okolicy znajduje się tzw. Przełom Zemeński, czyli przepiękny, skalisty wąwóz wyrzeźbiony przez rzekę Strumę. Warto się tam wybrać koleją, by z okien pociągu podziwiać nietypowe formy skalne i pozostałości twierdz broniących królestwa Bułgarii przed najeźdźcami. Jeżeli ktoś zdecyduje się na bardziej szczegółowe zwiedzanie doliny, będzie miał okazję poznać tajemnice ukrytych w górach grot skalnych, wodospadów i źródełek o magicznej sile.

Kresna – miasteczko skryte wśród fantazyjnych form skalnych związane jest z długą historią i oferuje turystom ciekawe okolice. Najważniejszym zabytkiem jest grobowiec Sweti Iwan Rylski, wzniesiony ku czci poległych powstańców z roku 1878, niemniej podczas prac ziemnych odkryto starożytny gród, w którym mieszkali Trakowie i Rzymianie. Naukowcy odsłonili w tym miejscu  między innymi pozostałości świątyni Artemidy i domów mieszkalnych. Prawdopodobnie było to jedno z pierwszych miast, które założył Aleksander Wielki, dlatego warto odwiedzić regionalne muzeum, by sprawdzić tę tezę. Najważniejsza jest jednak okolica, gdyż za Kresną zaczyna się ogromny rezerwat Tisza obejmujący brzegi Strumy i część gór Pirin. W rezerwacie wytyczono szlaki wędrowne i rowerowe, z których najciekawsze prowadzą do gorących źródeł oraz nad położone wśród gór jezioro Sinaniszko.

Dolina Kaniny – przepiękna kraina pełna malowniczych wiosek, gospodarstw agroturystycznych i niepowtarzalnych widoków. Profesjonalni przewodnicy organizują tam wędrówki po górach, niemniej jeżeli ktoś woli indywidualnie spędzać wolny czas, będzie mógł zaplanować wycieczkę po okolicy. Warto przykładowo zwiedzić Nikopolis ad Nestum, czyli zespół ruin, na które składają się pozostałości murów obronnych, baszt, miejsc kultu, ulic i łaźni wybudowanych około I w. n.e. Trasa wycieczki nie powinna ominąć kurortu balneologicznego Ognianowo, willowej wioski Leszten czy wioski-muzeum Kowaczewica z dziesiątkami zabytkowych domów.

Mełnik – miasteczko do którego warto zajrzeć położone jest w niezwykle malowniczej okolicy charakteryzującej się nagimi klifami piaskowca i rzeczką przepływającą przez centrum. W Mełniku warto zobaczyć Dom Kardopułowa, w którym można wysłuchać ciekawych opowieści o produkowanym w mieście winie (z którego zresztą Mełnik słynie) oraz ciekawe muzeum mieszczące się w Domu Paszowa. Krajobraz miasteczka charakteryzuje dodatkowo kilka cerkwi, a turyści, którzy chcą przywieźć z wczasów wykwintne alkoholowe pamiątki mogą zaopatrzyć się na miejscowych straganach w domowe wina cieszące się dużą popularnością.

Monaster Rożeński – w drodze do malowniczo położonej świątyni można podziwiać nietypowe piaskowe piramidy i pojedyncze skały w kształcie grzybów. Dziedziniec monastyru z rzędem cel klasztornych i drewnianymi balkonami z pewnością docenią podróżnicy rozkochani w architekturze sakralnej.

Goce Dełczew – miasto założone jeszcze za czasów rzymskich jest bardzo stare i można do niego dotrzeć jadąc wzdłuż pięknej doliny rzeki Mesty. Architektura malowniczego miejsca jest niezwykle urokliwa, o czym przekonają się turyści spacerujący po brukowanych uliczkach. Historię miasta i regionu można zgłębić w Muzeum Historii i Etnografii, w Domu Prokopowa oraz w Rifat Bej Kyszta z piękną etnograficzną wystawą. Liczne lokale gastronomiczne oferują najlepsze bułgarskie potrawy, które najlepiej podsumować lampką dobrego wina, relaksującą niejednego zmęczonego turystę.

Dobrysko – warto odwiedzić to miejsce z dwóch powodów, jednym z nich jest malownicze położenie pomiędzy południowymi stokami masywu górskiego Riły, północnymi terenami grupy górskiej Pirinu oraz zachodnimi pasmami Rodopów. Drugi powód to niespotykane i kontrowersyjne rzeźby umieszczone w jednym z domów. Można zobaczyć na przykład Chrystusa i Matkę Boską w rakiecie kosmicznej czy świętych egipskich w skafandrach kosmicznych.

Narodowy Park Riła – największy park narodowy w Bułgarii, w którym znajdują się rezerwaty biosfery wpisane na listę UNESCO. Turyści spragnieni mocnych wrażeń mogą w tym miejscu uprawiać wspinaczkę lodowcową i wędrować po przepięknych trasach. W samej miejscowości Riła biorą początek ważniejsze szlaki turystyczne, których pokonanie gwarantuje niebywałą satysfakcję widokową.

Dupnica – piękne i malowniczo położone miasto otoczone plantacjami tytoniu. Warto tam zwiedzić XIV-wieczny meczet oraz „konak” – dawny budynek administracji i policji osmańskiej, w którym znajduje się ciekawa wystawa.

Samokow – w mieście słynącym z pięknych wyrobów artystycznych, można znaleźć liczne warsztaty kuśnierskie, złotnicze i stolarnie, z czego zadowoleni będą turyści poszukujący lokalnych pamiątek. W Samokowie nie można się nudzić, gdyż do zwiedzenia jest meczet Bajrakli, Sarafowata kyszta, Monastyr Dewiczeski, synagogi oraz główny plac z ciekawą studnią, na którym można odpocząć w którejś z przytulnych kawiarni. Turyści zainteresowani folklorem mogą nabyć reprodukcje dzieł pochodzących z rozsławionej na całą Bułgarię samokowskiej szkoły artystycznej.

Stobski piramidi – fantastyczne formy skalne, które najlepiej zwiedzić na popołudniowej przejażdżce. Na turystów czekają między innymi nietypowe naturalne rzeźby utworzone w piaskowcu przez słońce, wiatr i wodę. Zdjęcia z tego miejsca będą z pewnością jedną z ciekawszych pamiątek pobytu w regionie.

Riłski Monastyr – piękny klasztor otoczony licznymi wzgórzami dumnie wznosi się w leśnej dolinie i widłach dwóch rzek. Monastyr będący jednocześnie symbolem tożsamości narodowej, przetrwania języka i kultury uchodzi za największy zespół klasztorny w Bułgarii. Splendoru dodaje mu fakt, że nie bez powodu został wpisany został na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Początki klasztoru sięgają 927 roku, kiedy założył go eremita Iwan zwany Riłskim. Z miejscem tym wiąże się wiele ciekawych historii i legend, z którymi warto się zapoznać w trakcie zwiedzania. W samym klasztorze jest mnóstwo miejsc i zakamarków będących niezwykłymi i tajemniczymi atrakcjami turystycznymi. Zwiedzić można liczne majestatyczne wieże, cerkiew Rożdestwo Bogorodiczno z niezwykle ciekawymi, złowieszczymi i zaskakującymi freskami oraz cudownymi ikonami. Prawdziwym skarbem świątyni są relikwie założyciela. W klasztorze można przenocować, choć zaleca się to tylko turystom o mocnych nerwach, gdyż warunki są bardzo surowe. To nie koniec atrakcji, gdyż okolica klasztoru naszpikowana jest dodatkowymi zabytkami i miejscami godnymi odwiedzenia. Warto przykładowo zajrzeć do pustelni i paraklisu Sweti Łuka, cerkwi Uspenie na Sweti Iwan Riłski Czudotworec czy groty Święta Dziura.

Park Narodowy Pirin – dziewicza przyroda, łatwy dojazd i piękne widoki gwarantujące niezapomniane wrażenia stanowią atuty turystyczne wspaniałego parku, którego wspaniały klimat potęguje wpływ śródziemnomorskich mas powietrza. Dla turystów przygotowano wiele specjalnych tras o różnej długości oraz liczne schroniska zapewniające ciepłą, bułgarską strawę oraz odpoczynek w ciekawych  miejscach.

Kiustendił – kurort osłonięty pięknymi górami z okolicą tak malowniczą, że zapiera dech w piersiach nawet turystom mającym już za sobą niejeden wędrowny, górski szlak. W mieście można trafić na wspaniałe świątynie i fora, które pozostały jeszcze z czasów tureckich. Dla przykładu warto zajrzeć do najstarszej łaźni Derwisz bania. Niezwykle ciekawie prezentują się również meczety dżamija Fatih Mehmed i dżamija Mehmed-bej. Dla kontrastu kulturowego trzeba oglądnąć Cerkiew Uspenie Bogorodiczno lub zgłębić historię w Regionalnym Muzeum Historycznym, z kolei prawdziwe arcydzieła malarskie można zobaczyć w Chudożestwena galerija Władimir Dimitrow-Majstora. Z centrum miasta warto wyruszyć kolejką albo na piechotę do twierdzy Chisarłyka ze wspaniałym parkiem, w którym mają swój początek liczne szlaki wysokogórskie.

Newestino – niewątpliwą atrakcją, którą koniecznie trzeba zobaczyć będąc w okolicy jest turecki most owiany legendami i zdumiewający malowniczym położeniem. Most ma ponad 100 m długości, składa się z pięciu imponujących łuków i do dzisiaj można przeczytać tablicę z tureckimi napisami, która została po burzliwych dziejach.

Błagoewgrad – stolica i największe miasto Macedonii Pirińskiej, które warto odwiedzić ze względu na górskie otoczenie, będące malowniczym tłem dla miejskich budynków inspirujących niejeden obraz czy fotografię widokową. Czas spędzony w kulturalnym centrum umilają spacery po przepięknej starówce, gdzie można zasiąść w przytulnej „mehanie”, by w słoneczny dzień posilić się chłodnikiem „tarator”.  W mieście działa kilka galerii artystycznych i muzeów, natomiast oryginalną architekturą wyróżnia się cerkiew św. Bogurodzicy oraz cerkiew Wywedenie Bogorodiczno ze wspaniałymi freskami mistrzów szkoły banskiej.

Ilindenci – niezwykłe miasteczko przyciąga turystów z powodu swojej niebywałej architektury oraz pięknej okolicy. Wszystko jest z marmuru: rynek, studnie na głównym placu, ulice, rzeźby oraz położone nieopodal formy skalne. Do miejscowego parku warto wybrać się nocą, gdyż marmurowe rzeźby wykonane przez lokalnych artystów lśnią w blasku księżyca tworząc jednocześnie magiczną poświatę. Pod koniec sierpnia każdego roku organizowany jest festiwal rzeźby, kiedy to zjeżdżają artyści specjalizujący się w marmurze i prezentują swoje niezwykłe dzieła. Aktywne spędzanie czasu polega miedzy innymi na połowie ryb w miejscowym zbiorniku czy zwiedzaniu licznych grot i skał, które doskonale nadają się do uprawiania wspinaczki. W lutym natomiast producenci z regionu organizują degustację białych i czerwonych win zwaną „Praznik na winoto”, połączoną z tańcami i starodawnymi obrzędami na cześć Dionizosa.

Rezerwat Rupite – niezwykłe miejsce obejmujące tereny wygasłego wulkanu, gdzie wśród magmowych skał biją gorące, siarczane źródła. Spacery w tym malowniczym zakątku na pewno przyniosą wiele wrażeń, gdyż dodatkowo można obejrzeć chram Sweta Petka Byłgarska – świątynię łączącą wiele stylów architektonicznych. Położenie budowli w kraterze wulkanicznym sprawia, że fotografie wykonane w tym miejscu zawsze mają bezcenną wartość.

Razłog – piękna i malownicza okolica, którą można pokonać kolejką wąskotorową stanowiącą nie lada atrakcję turystyczną dla wypoczywających w Bansku i okolicach. Trasa przebiega doliną rzeki Mesty, przecinając jej liczne dopływy. Kolejka z wyremontowanymi, stylowymi wagonami jest zarówno obiektem muzealnym jak i wspaniałą zabawą, z której najbardziej zadowolone będą dzieci.

Sofia – szerokie ulice miasta dają obecnie poczucie ogromnej przestrzeni, a zwarta, miejska zabudowa jest poprzecinana terenami zielonymi. Miasto co krok zaskakuje nieznanym widokiem i kusi aromatycznym zapachem kawy wydobywającym się z mijanych kawiarenek. Spacerowy szlak prowadzi turystów przez główny bulwar Kniaginia Marija Łuiza, biegnący aż do najważniejszego placu w mieście Sweta Nedela, pod którym znajdowało się centrum pradawnej Serdiki ze świątyniami i budynkami użyteczności publicznej. Główna arteria pełna sklepów, banków i hoteli łączy obrzeża z centrum Lwim Mostem – konstrukcją ozdobioną lwami, które symbolizują sofijskich księgarzy zabitych przez Turków. Po drodze mija się liczne świątynie, z których najważniejsze są: cerkiew św. Cyryla i Metodego wzniesiona pod koniec XIX wieku, cerkiew Sweti Nikoła Sofijski Nowi z barwnymi malowidłami wewnątrz, katedra św. Józefa, rumuńska cerkiew prawosławna Sweta Trojca czy odrestaurowana synagoga żydowska uznawana za jedną z największych w Europie. Spacer spacerem, ale trzeba też zrobić jakieś zakupy, więc warto pofatygować się do Głównej Hali Targowej, będącej jednocześnie zabytkiem i krytym bazarem zbudowanym w 1911 r. w stylu bułgarskiego odrodzenia. Po wypiciu kawy w którejś z pobliskich kawiarenek można jeszcze zajrzeć do jedynego w Sofii otwartego meczetu Bania baszi dżamija zbudowanego w XVI w. lub też podążyć na zwiedzanie jednej z większych atrakcji Sofii, czyli Muzeum Historycznego urządzonego w zabytkowych łaźniach miejskich. Z muzeum sąsiadują także termy rzymskie, zabytkowy gmach domu towarowego CUM oraz posąg Sweta Sofija umieszczony na cokole i przedstawiający bizantyjską księżniczkę w powłóczystej sukni z koroną na głowie. Na turystycznej mapie miasta widnieje także Dom Partii z neoklasycystyczną kolumnadą, gdzie urzędują posłowie na sejm, Wschodnia Brama muru obronnego dawnej Serdiki z basztami oraz ważna cerkiew św. Niedzieli. Świątynia powstała w średniowieczu, niemniej ucierpiała podczas zamachu bombowego na cara Borysa III. Odbudowana w 1931 r. budowla ma bogaty wystrój i skrywa relikwie serbskiego króla Stefana Urosza II Milutina. Pasjonaci historii i architektury sakralnej nie powinni ominąć słynnej Rotundy, czyli okrągłej cerkwi św. Męczennika Jerzego Zwycięzcy, która została zbudowana w IV w., kiedy Konstantyn I Wielki ogłosił chrześcijaństwo pełnoprawną religią. Dzieje świątyni są bardzo burzliwe, gdyż była wykorzystywana przez różne wyznania, co w konsekwencji prowadziło do zamalowywania fresków i dobudowy poszczególnych elementów. Wnętrze świątyni wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, prezentuje unikalne malowidła ścienne przedstawiające sceny religijne oraz tureckie dekoracje z XVI w. Rotunda znajduje się w pobliżu rzymskiej ulicy z III stulecia odsłaniającej fragment budowli użyteczności publicznej, co jest ewenementem w takim mieście jak Sofia. Przy okazji warto podejść pod Pałac Prezydencki, gdzie wartownicy w XIX-wiecznych mundurach prezentują widowiskową zmianę warty. Dosyć nietypową konstrukcją jest fragment rzymskiego amfiteatru pochodzący prawdopodobnie z czasów imperatora Karakalli. Budowla wygląda imponująco, tym bardziej że mocno kontrastuje z nowoczesną zabudową. Niemalże każda stolica ma swoje „zielone płuca”. Podobnie jest z Sofią, gdzie wypocząć można w Parku Miejskim z szemrzącymi fontannami i nastrojowymi kawiarniami, z których podgląda się kwietne ogrody przedstawiające rozmaite kraje. Park sąsiaduje ze wspaniałym budynkiem Teatru Narodowego (1907 r.), a także z domem-muzeum poety Iwana Wazowa. W najwyższym miejscu w Sofii znajduje się jeszcze jeden ważny zabytek, jakim jest katedra prawosławna św. Aleksandra Newskiego wzniesiona ku czci żołnierzy rosyjskich poległych w czasie wojny rosyjsko-tureckiej. Największa taka świątynia na Półwyspie Bałkańskim, ukończona w 1912 r., może pomieścić 5 tys. wiernych i z zewnątrz wygląda niezwykle imponująco. Potężne, pozłacane kopuły, dzwonnica z kilkunastoma dzwonami i liczne detale architektoniczne świadczą o wielkim rozmachu przedsięwzięcia. Wnętrze z różnobarwnych marmurów, fantazyjne ornamenty oraz zachwycające malowidła przedstawiające sceny z Pisma Świętego zdumiewają przepychem i jakością wykonania. Niesamowitą aurę podczas zwiedzania buduje Cerkiewny Chór im. Aleksandra Newskiego, chociaż warto też poświęcić chwilę na wizytę w krypcie, gdzie udostępniono ogromną kolekcję wspaniałych bułgarskich ikon i malowideł z różnych okresów historycznych. Z soborem sąsiaduje jeszcze jedna ważna dla miasta świątynia, której Sofia zawdzięcza swoją nazwę. Bazylika św. Zofii – męczennicy i świętej Kościoła katolickiego i prawosławnego, powstała między IV a VI w. n.e. i w swojej historii pełniła różne funkcje, między innymi meczetu, prochowni czy magazynu. Okolica świątyni jest o tyle ciekawa, iż na sąsiednich ulicach można miło spędzić mnóstwo czasu na przeszukiwaniu kramów oraz sklepów miejscowych artystów i kolekcjonerów najróżniejszych przedmiotów. W krajobraz Sofii wpisały się także liczne bulwary spacerowe, takie jak bul. W. Lewski, bul. Car Oswoboditeł czy bul. Witosza, gdzie zgromadziła się nieskończona ilość zabytkowych budynków, świątyń, parków i muzeów, których nawet powierzchowne zobaczenie zajmuje mnóstwo czasu, więc lepiej wcześniej na mapie prześledzić planowaną trasę wędrówki. Powinny się na niej znaleźć: Ogród Lekarzy z niezwykłym pomnikiem, cerkiew Siedmiu Świętych, pl. Narodno Sybranie z konnym pomnikiem Cara Oswobodziciela, czyli Aleksandra II, park Cara Borysa I, zabytkowy Orłow Most, park Borisowa Gradina z obserwatorium astronomicznym i jeziorami, Targ pod Rzymskim Murem, Dwór Wrana, sofijskie ZOO czy Narodowy Pałac Kultury. Ponadto Sofia dysponuje szeroką ofertą muzeów tematycznych, galerii i wielu innych instytucji pełniących misję kulturalną. Z kolei wieczorami Sofia zamienia się królową dyskotek, tętniącą nocnym życiem do białego rana (taką rozrywkę można znaleźć przykładowo na bul. Witosza). Jak przystało na stolicę, Sofia oferuje bogatą bazą noclegową o różnym standardzie w ciekawych okolicach, których poznanie może szczelnie wypełnić urlopowy plan.

Kiedy najlepiej wybrać się do regionu Dolina Strumy?
Sezon narciarski w górach trwa od grudnia do kwietnia, kiedy panują najlepsze warunki, chociaż w niektórych kurortach wyciągi narciarskie czynne są nawet do końca maja. Turystyce górskiej pieszej i rowerowej sprzyja okres od wczesnej wiosny do późnej jesieni.

Jaka waluta obowiązuje w Bułgarii i jakie są orientacyjne ceny?
W Bułgarii jednostka monetarna to l lew (BGN), 1 BGN = 100 stotinek. Bez problemu można wziąć polską walutę i wymieniać ją w kantorach. W większości sklepów, lokali i na stacjach paliw można płacić kartą. Ceny za usługi, artykuły żywnościowe i przemysłowe uchodzą za tanie w porównaniu z krajami Unii Europejskiej.

Gdzie i jakie pamiątki kupić w regionie Pirin?
W miejscowościach turystycznych jest wiele sklepików, które przyciągają turystów swoimi pamiątkami. W każdej miejscowości turystycznej można nabyć ceramikę, niezwykle popularne są naczynia gliniane, wyroby z kutego żelaza oraz wyroby jubilerskie (wiele pracowni i straganów z takimi wyrobami znajduje się np.: w Samokowie). Ładną i symboliczną pamiątką, którą można przywieźć są obrazki i ikony, ale za te ręczne dzieła trzeba słono zapłacić. Praktycznym upominkiem mogą być tzw. dżezwe, czyli dzbanki do parzenia kawy. Będąc w Bułgarii warto także zaopatrzyć się we flakonik olejku różanego, którego jest największym eksporterem, a miłośnicy wina będą mogli przywieźć sobie z Mełnika prawdziwy bułgarski trunek.

Jaki czas obowiązuje w Bułgarii?
W Bułgarii zegary wskazują godzinę późniejszą, więc wjeżdżając na teren tego kraju przestawiamy zegarek o jedną godzinę do przodu.

Jak poruszać się po Dolinie Strumy?
Pomiędzy większymi miastami regionu jeżdżą pociągi pospieszne, które są droższe i wygodniejsze od pasażerskich. Transport autobusowy jest zasadniczo droższy od kolejowego, ale jego atutem jest to, że autobusy są nowe i mają klimatyzację. Obowiązek zapinania pasów bezpieczeństwa dotyczy pasażerów na przednich i tylnych siedzeniach. Polskie prawo jazdy jest honorowane, a zielona karta nie jest obowiązkowa. Wszystkie pojazdy obowiązują opłaty drogowe związane z płatnymi odcinkami dróg. Osoba, która chce wynająć samochód musi mieć ukończone 21 lat, posiadać prawo jazdy oraz inny dokument tożsamości.

Jakie są ograniczenia celne w Bułgarii?
Do Bułgarii można wwieźć bez opłat celnych 200 szt. papierosów lub 250 g innych wyrobów tytoniowych, 50 cygar, dwa litry wina lub jeden litr wódki, 50 g kawy, 100 g herbaty, 50 g perfum i wody toaletowej.

Jakie dokumenty potrzebne są w razie konieczności skorzystania z służby zdrowia w Bułgarii?
W nagłych przypadkach turyści z Polski, którzy opłacają składki NFZ mogą w Bułgarii korzystać z opieki medycznej w ramach ubezpieczenia. Do korzystania z podstawowych usług medycznych uprawnia Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), którą można uzyskać przed  wyjazdem w siedzibie NFZ. Należy ją okazać podczas wizyty u lekarza. Opłaca się jednak wykupić polisę ubezpieczenia podróżnego, która w razie potrzeby umożliwi pokrycie kosztów bardziej zaawansowanego leczenia i transport medyczny. Jeżeli posiadamy ubezpieczenie prywatne należy zapoznać się z jego warunkami, gdyż w większości przypadków ubezpieczeniem objęte są koszty leczenia powyżej pewnych kwot, które należy samemu opłacić. Turyści wybierający się na szlaki górskie powinni mieć odpowiednią polisę, gdyż za akcje ratownicze prowadzone przez górskie pogotowie w Bułgarii wprowadzono wysokie odpłatności.

Ze względu na inną florę bakteryjną należy starannie wybierać restauracje lub jadać w hotelach i przestrzegać podstawowych zasad higieny. Turyści powinni pić wyłącznie wodę butelkowaną, ewentualnie gotowaną co najmniej 10 min. Szczepienia ochronne nie są wymagane i nie ma zagrożeń sanitarno-epidemiologicznych, niemniej przed wyjazdem warto sprawdzić czy szczepienia nie są zalecane sezonowo.

Dokumentem uprawniającym do wjazdu i wyjazdu z Bułgarii tak jak i innych krajów Unii Europejskiej jest dowód osobisty lub paszport, jednak podróżując autokarem czy samochodem przed wyjazdem należy się upewnić czy trasa nie przebiega przez kraje, gdzie wymagany jest paszport. Na terenie Bułgarii bez wizy można przebywać 90 dni w ciągu 6 miesięcy, a okres ważności paszportu nie może być krótszy niż dozwolony czas pobytu.

Szczegółowe i aktualne informacje można znaleźć na stronie MSZ: www.msz.gov.pl lub na stronie ambasady polskiej w Sofii  http://www.sofia.polemb.net

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Bułgarii

Bułgaria, Sofia, Chan Krum 46, 1000

Tel.: +359 2 987 26 10 Tel. dyżurny: +359 888 54 34 00
[email protected]
http://www.sofia.polemb.net/